Në këtë fragment nga Perëndia kalon pranë, Shoghi Effendi rrëfen ngjarjet rreth ekzekutimit të Báb·it.

Valët e mundimit të tmerrshëm që goditën dhunshëm Besimin dhe në fund përfshiu, radhazi, më të aftët, dishepujt më të dashur dhe më të besuar të Báb·it, e zhytën Atë, siç u vërejt tashmë, në trishtim të pashprehur. Për jo më pak se gjashtë muaj, i burgosuri i Chihríq, siç ka regjistruar kronisti i tij, nuk ishte në gjendje as të shkruante e as të diktonte. I dërrmuar nga pikëllimi nga lajmet e liga që erdhën kaq shpejt, nga sprovat e pafundme që goditën togerët e Tij më të aftë, nga agonitë e vuajtura nga të rrethuarit dhe nga tradhtia e paturpshme e të mbijetuarve, nga mundimet e mjera që duruan robërit dhe masakrat e neveritshme të burrave, grave dhe fëmijëve, si dhe keqtrajtimi që iu bë kufomave të tyre, Ai, për nëntë ditë, ka pohuar sekretari i Tij, refuzoi të takonte ndonjë nga miqtë e Tij dhe ngurronte të prekte mishin dhe pijen që u ofrua për Të. Lotët binin vazhdimisht nga sytë e Tij dhe shprehje të shumta ankthi vërshuan nga zemra e Tij e plagosur, ndërsa Ai lëngonte, për jo më pak se pesë muaj, i vetmuar dhe i ngushëlluar në burgun e Tij.

Shtyllat e Besimit të Tij të mitur, në pjesën më të madhe, ishin hedhur poshtë në sulmin e parë të uraganit që ishte lëshuar mbi të. Quddús, i përjetësuar nga Ai si Ismu’lláhi’l-Ákhir (Mbiemri i Zotit); të cilit Tabela Kullu’t-Tá’am e Bahá’u’lláh-ut i dha më vonë emërtimin sublim të Nuqtiy-i-Ukhrá (Pika e Fundit); të cilin Ai e ngriti, në një Tabelë tjetër, në një gradë të dytë, përveç asaj të Lajmëtarit të Revelacionit të Tij; të cilin Ai e identifikon, në një tjetër Tabelë, me një nga “Lajmëtarët e akuzuar për mashtrim” të përmendur në Qur’án; të cilin Bayán·i Persian e lartësoi si atë bashkë-pelegrin rreth të cilit rrotullohen pasqyra në numrin e tetë Vahídëve; mbi “Shkëputja dhe sinqeriteti i përkushtimit ndaj vullnetit të Zotit, të të cilit krenohet me veten e tij në mes të Tubimit lart;” të cilin ‘Abdu’l-Bahá·i e caktoi si “Hëna e Udhëheqjes”; dhe shfaqjen e të cilit Zbulesa e Shën Gjonit Hyjnor e parashikoi si një nga dy “Dëshmitarët” në të cilët, para se të kalojë mjerimi i dytë, “fryma e jetës nga Zoti” duhet të hyjë – një njeri i tillë kishte, në lulëzimi i plotë i rinisë së tij, pësoi, në Sabzih-Maydán të Bárfurushit, një vdekje që as Jezu Krishti, siç dëshmohet nga Bahá’u’lláh·u, nuk e kishte përballuar në orën e agonisë së Tij më të madhe. Mullá Husayn, letra e parë e të gjallëve, me mbiemër Bábu’l-Báb (Porta e Portës); i caktuar si “Pasqyra primare”; mbi të cilët lapsi i Báb·it u shpërndanë lavdërime, lutje dhe Tabela vizitash të një numri të barabartë me trefishin e vëllimit të Qur’án·it; i referuar në këto lavdërime si “i dashur i zemrës sime;” pluhuri i varrit të të cilit, po ajo Pendë kishte deklaruar, ishte aq i fuqishëm sa të gëzonte të pikëlluarit dhe të shëronte të sëmurët; të cilët «krijesat, të ngritura në fillim dhe në fund» të Kohyjnores Bábí, i kanë zili dhe do të vazhdojnë t’i kenë zili deri në «Ditën e Gjykimit;» të cilin Kitáb-i-Íqán·i e vlerësoi si të vetmin, por për të cilin “Perëndia nuk do të ishte vendosur në fronin e mëshirës së Tij dhe as do të ishte ngjitur në fronin e lavdisë së përjetshme;” të cilit Siyyid Kázim i kishte bërë një haraç të tillë, saqë dishepujt e tij dyshuan se marrësi i një lavdërimi të tillë mund të ishte Vetë i Premtuari – një i tillë, po ashtu, në kulmin e burrërisë së tij, kishte vdekur me vdekje martire në Tabarí. Vahíd, i shpallur në Kitáb-i-Íqán si “figura unike dhe e pashoqe e epokës së tij”, një njeri me erudicion të jashtëzakonshëm dhe figura më e shquar që u regjistrua nën flamurin e Besimit të ri, për “talentet dhe shenjtërinë e të cilit, “arritjet e larta të të cilit në fushën e shkencës dhe filozofisë” i kishte dëshmuar Báb·i në Dalá’il-i-Sab‘ih (Shtatë Provat) e Tij, tashmë, në rrethana të ngjashme, ishin përfshirë në vorbullën e një tjetër përmbysjeje, dhe shpejt do të pinte nga ana e tij kupën e kulluar nga dëshmorët heroikë të Mázindarán·it. Hujjat, një tjetër kampion i guximit të dukshëm, i vullnetit të pamohueshëm, i origjinalitetit të jashtëzakonshëm dhe i zellit të zjarrtë, po tërhiqej, me shpejtësi dhe në mënyrë të pashmangshme, në furrën e zjarrtë, flakët e së cilës tashmë kishin mbështjellë Zanján·in dhe rrethinat e tij. Daja i Báb·it, i vetmi baba që kishte njohur që nga fëmijëria, mburoja dhe mbështetja e Tij dhe kujdestari i besuar i nënës dhe gruas së Tij, për më tepër, ishte ndarë prej Tij nga sëpata e xhelatit në Tihrán. Jo më pak se gjysma e dishepujve të Tij të zgjedhur, Letrat e të Gjallit, i kishin paraprirë tashmë në fushën e martirizimit. Táhirih, megjithëse ende gjallë, po ndiqte me guxim një rrugë që do ta çonte në mënyrë të pashmangshme drejt dënimit të saj.

Një jetë me rënie të shpejtë, e mbushur me ankth, zhgënjime, tradhëti dhe pikëllimet e grumbulluara të një ministrie tragjike, tani lëvizi me shpejtësi drejt kulmit të saj. Periudha më e trazuar e Epokës Heroike të Kohyjnores së Re po arrinte me shpejtësi kulmin e saj. Kupa e mjerimeve të hidhura që Zgalemi i asaj Kohyjnoreve kishte shijuar tani ishte plot e përplot. Në të vërtetë, Ai Vetë e kishte paralajmëruar tashmë vdekjen e Tij që po afrohej. Në Kitáb-i-Panj-Sha‘n, një nga veprat e Tij të fundit, Ai kishte aluduar për faktin se Naw-Rúz·i i gjashtë pas shpalljes së misionit të Tij do të ishte i fundit që Ai ishte i destinuar të festonte në tokë. Në interpretimin e tij të letrës Há, Ai kishte shprehur dëshirën e Tij për martirizimin, ndërsa në Qayyúmu’l-Asmá’ Ai kishte profetizuar në fakt pashmangshmërinë e një përfundimi të tillë të karrierës së Tij të lavdishme. Dyzet ditë përpara largimit të tij përfundimtar nga Chihríq, Ai madje kishte mbledhur të gjitha dokumentet në posedim të tij dhe i kishte vendosur ato, së bashku me penën e Tij, vulat dhe unazat e Tij, në duart e Mullá Báqir, një Letër e të Gjallëve, të cilit Ai i udhëzoi t’ia besonin Mullá ‘Abdu’l-Karím-i-Qazvíní, të mbiquajtur Mírzá Ahmad, i cili do t’ia dorëzonte Bahá’u’lláh-ut në Tihrán.

Ndërsa trazirat e Mázindarán·it dhe Nayríz·it po ndiqnin rrugën e tyre të përgjakshme, Veziri i Madh i Násiri’d-Dín Sháh, duke menduar me ankth rëndësinë e këtyre ngjarjeve të tmerrshme dhe i shqetësuar për pasojat e tyre mbi bashkatdhetarët e tij, qeverinë e tij dhe sovranin e tij, po rrotullohej me ethe. në mendjen e tij ai vendim fatal, i cili jo vetëm që ishte i destinuar të linte gjurmë të pashlyeshme në fatet e vendit të tij, por do të ishte i mbushur me pasoja të tilla të pallogaritshme për fatet e mbarë njerëzimit. Masat represive të marra kundër ndjekësve të Báb·it, ai tashmë ishte plotësisht i bindur, vetëm sa kishin shërbyer për të ndezur zellin e tyre, për të ngurtësuar zgjidhjen e tyre dhe për të konfirmuar besnikërinë e tyre ndaj Besimit të tyre të përndjekur. Izolimi dhe robëria e Báb·it kishin sjellë efektin e kundërt me atë që Amír-Nizám·i kishte parashikuar me siguri. I shqetësuar rëndë, ai dënoi me hidhërim butësinë katastrofike të paraardhësit të tij, Hájí Mírzá Áqásí, e cila i kishte sjellë gjërat në një gjëndje të tillë. Një dënim më drastik dhe akoma më shembullor, mendonte ai, tani duhet t’i jepej asaj që ai e konsideronte si një neveri të herezisë që po ndotte institucionet civile dhe kishtare të mbretërisë. Asgjë e shkurtër, besonte ai, nga zhdukja e jetës së Atij që ishte burimi i një doktrine kaq të urryer dhe forca shtytëse pas një lëvizjeje kaq dinamike, nuk mund të frenonte valën që kishte shkaktuar një kërdi të tillë në të gjithë vendin.

Rrethimi i Zanján·it ishte ende në progres kur ai, duke hequr dorë nga një urdhër i qartë nga sovrani i tij dhe duke vepruar në mënyrë të pavarur nga këshilltarët dhe kolegët e tij ministra, ia dërgoi urdhrin e tij Princit Hamzih Mírzá, Hishmatu’d-Dawlih, guvernatorit të Ádhirbáyján, duke e udhëzuar të ekzekutonte Báb·in. Nga frika se mos shkaktimi i një dënimi të tillë në kryeqytetin e mbretërisë do të vinte në lëvizje forcat që ai mund të ishte i pafuqishëm për t’i kontrolluar, ai urdhëroi që robëria e tij të çohej në Tabríz dhe atje të vriteshin. Përballë një refuzimi të prerë nga Princi i indinjuar për të kryer atë që ai e konsideronte si një krim flagjit, Amír-Nizám ngarkoi vëllain e tij, Mírzá Hasan Khan, të ekzekutonte urdhrat e tij. Formalitetet e zakonshme të krijuara për të siguruar autorizimin e nevojshëm nga muxhtehidët kryesorë të Tabríz·it u kryen me nxitim dhe lehtësi. Megjithatë, as Mullá Muhammad-i-Mamáqání, i cili kishte shkruar urdhrin e vdekjes së Báb·it, pikërisht ditën e marrjes në pyetje të Tij në Tabríz, as Hájí Mírzá Báqir, as Mullá Murtadá-Qulí, në shtëpitë e të cilit viktima e tyre në mënyrë të turpshme u udhëhoq nga farrásh-báshí·të, me urdhër të Vezirit të Madh, u përulën të takonin ballë për ballë Kundërshtarin e tyre të frikshëm.

Menjëherë përpara dhe menjëherë pas këtij trajtimi poshtërues që iu bë Báb·it ndodhën dy incidente shumë domethënëse, incidente që hodhën një dritë të zjarrtë mbi rrethanat misterioze që afronin me fazën e hapjes së martirizimit të Tij. Farrásh-báshí e kishte ndërprerë befas bisedën e fundit që Báb·i po bënte në mënyrë konfidenciale në një nga dhomat e kazermës me sekretarin e Tij Siyyid Husayn, dhe po e tërhiqte këtë të fundit mënjanë dhe e qortonte ashpër, kur iu drejtua kështu të burgosurit të tij: “Asnjë fuqi tokësore nuk mund të më heshtë Mua derisa t’i them të gjitha ato gjëra që dua t’i them. Edhe pse e gjithë bota është e armatosur kundër Meje, megjithatë do të jetë e pafuqishme të më pengojë që të përmbush, deri në fjalën e fundit, qëllimin Tim.” Krishterit Sám Khán—koloneli i regjimentit armen i urdhëruar të kryente ekzekutimin—i cili, i pushtuar nga frika se mos veprimi i tij do të shkaktonte zemërimin e Perëndisë, ishte lutur të lirohej nga detyra që i ishte ngarkuar, Báb·i i dha pas sigurimit: “Ndiq udhëzimet e tua dhe nëse qëllimi yt është i sinqertë, i Plotfuqishmi me siguri është në gjendje të çlirojë nga hutimi yt.”

Prandaj, Sám Khán u nis për të kryer detyrën e tij. Një gozhdë u fut në një shtyllë që ndante dy dhoma të kazermës me pamje nga sheshi. Në të ishin lidhur dy litarë nga të cilët Báb·i dhe një nga dishepujt e tij, i riu dhe i devotshëm Mírzá Muhammad-‘Alí-i-Zunúzí, i mbiquajtur Anís, i cili më parë kishte hedhur veten një Këmbët e Mjeshtrit të tij dhe iu lut që në asnjë rrethanë të mos largohej prej Tij, u varën veçmas. Skuadra e pushkatimit u rendit në tre dosje, secila prej dyqind e pesëdhjetë burrash. Secila dosje hapi zjarr derisa e gjithë ndarja kishte lëshuar plumbat. Aq i dendur ishte tymi nga të shtatëqind e pesëdhjetë pushkët sa qielli u errësua. Sapo tymi u largua nga turma e habitur prej rreth dhjetë mijë shpirtrash, të cilët ishin grumbulluar në çatinë e kazermave, si dhe në majat e shtëpive ngjitur, panë një skenë që sytë e tyre mezi mund ta besonin.

Báb·i ishte zhdukur nga sytë e tyre! Vetëm shoku i tij mbeti, i gjallë dhe i padëmtuar, duke qëndruar pranë murit në të cilin ishin varur. Litarët me të cilët ishin varur vetëm u këputën. “Siyyid-i-Báb·i është larguar nga sytë tanë!” bërtitën spektatorët e hutuar. Menjëherë pasoi një kërkim i furishëm. Ai u gjet, i padëmtuar dhe i patrazuar, në dhomën që kishte zënë një natë më parë, i zënë me përfundimin e bisedës së tij të ndërprerë me sekretarin e Tij. “Kam mbaruar bisedën time me Siyyid Husayn” ishin fjalët me të cilat i burgosuri, i ruajtur me aq kujdes, përshëndeti farrásh-báshí·n, “Tani mund të vazhdoni të përmbushni qëllimin tuaj”. Duke kujtuar pohimin e guximshëm që i burgosuri i tij kishte bërë më parë dhe i tronditur nga një zbulim kaq mahnitës, farrásh-báshí u largua menjëherë nga skena dhe dha dorëheqjen nga posti i tij.

Sám Khán, po ashtu, duke kujtuar, me ndjenja frike dhe habie, fjalët qetësuese drejtuar atij nga Báb·i, i urdhëroi njerëzit e tij të largoheshin menjëherë nga kazermat dhe u betua, ndërsa doli nga oborri, kurrë më, madje edhe për jetën e tij, nuk do të përsëriste atë akt. Áqá Ján-i-Khamsih, kolonel i truprojës, doli vullnetar për ta zëvendësuar atë. Në të njëjtin mur dhe në të njëjtën mënyrë Báb·i dhe shoku i Tij u varën përsëri, ndërsa regjimenti i ri u formua në rresht dhe hapi zjarr mbi ta. Megjithatë, këtë herë, gjinjtë e tyre ishin të mbushur me plumba dhe trupat e tyre të prerë plotësisht, me përjashtim të fytyrave të tyre që ishin pak të dëmtuara. “O brez i pabindur!” ishin fjalët e fundit të Báb·it drejtuar turmës që vështronte, ndërsa regjimenti përgatitej të gjuante me breshëri: “Po të kishit besuar tek unë, secili prej jush do të kishte ndjekur shembullin e këtij të riu, i cili qëndronte në rangun mbi shumicën prej jush, dhe do ta kishte sakrifikuar veten me dëshirë në rrugën Time. Do të vijë dita kur ju do të më keni njohur Mua; atë ditë do të kem pushuar së qeni me ty.”

Kjo nuk ishte e gjitha. Pikërisht në momentin kur u vranë, një stuhi dhune e jashtëzakonshme u ngrit dhe përfshiu qytetin. Nga mesdita deri në natë një vorbull pluhuri errësoi dritën e diellit dhe verboi sytë e njerëzve. Në Shíráz, në vitin 1268 A.H. ndodhi një “tërmet”, i paralajmëruar në një libër jo me më pak peshë sesa Zbulesa e Shën Gjonit, i cili e hodhi në trazira të gjithë qytetin dhe bëri kërdi në mesin e njerëzve të tij, një kërdi që u përkeqësua shumë nga shpërthimi i kolerës, nga uria dhe mundime të tjera. Në të njëjtin vit, jo më pak se dyqind e pesëdhjetë nga skuadra e pushkatimit, që kishte zëvendësuar regjimentin e Sám Khán·it, ndërruan jetë, së bashku me oficerët e tyre, në një tërmet të tmerrshëm, ndërsa pesëqind të tjerët vuajtën, tre vjet më vonë,si një dënim për kryengritjen e tyre, të njëjtin fat si ai që duart e tyre i kishin shkaktuar Báb·it. Për t’u siguruar që asnjëri prej tyre nuk kishte mbijetuar, ata u goditën me një breshëri të dytë, pas së cilës trupat e tyre, të shpuar me shtiza dhe heshta, u ekspozuan ndaj vështrimit të banorëve të Tabríz·it. Nxitësi kryesor i vdekjes së Báb·it, i pamëshirshmi Amír-Nizám, së bashku me vëllain e tij, bashkëpunëtorin e tij kryesor, u vranë brenda dy vjetësh nga ai akt i egër.

Në mbrëmjen e ditës së ekzekutimit të Báb·it, e cila ra më 9 korrik 1850 (28 Sha’ban 1266 AH), gjatë vitit të tridhjetë e një të moshës së Tij dhe të shtatë të shërbesës së Tij, trupat e dërrmuar ishin transferuar nga oborri i kazermës në buzë të hendekut jashtë portës së qytetit. Katër kompani, secila e përbërë nga dhjetë rojtarë, u urdhëruan të ruanin me radhë. Të nesërmen në mëngjes, konsulli rus në Tabríz vizitoi vendin dhe urdhëroi artistin që e kishte shoqëruar të bënte një vizatim të eshtrave teksa ishin shtrirë pranë hendekut. Në mes të natës pasuese, një ndjekës i Báb·it, Hájí Sulaymán Khán, ia doli, nëpërmjet instrumentit të një farë Hájí Alláh-Yár, t’i çonte kufomat në fabrikën e mëndafshit në pronësi të një prej besimtarëve të Mílán·it dhe i vuri, të nesërmen, në një arkivol druri të punuar posaçërisht për ta, të cilin më vonë e transferoi në një vend të sigurt. Ndërkohë mullát shpallnin me mburrje nga foltoret se, ndërsa trupi i shenjtë i Imamit të Papërlyer do të ruhej nga kafshët grabitqare dhe nga çdo gjë rrëshqanore, trupi i këtij njeriu ishte gëlltitur nga kafshët e egra. Sapo mori lajmet e transferimit të eshtrave të Báb·it dhe të shokut të Tij, Bahá’u’lláh·u urdhëroi të njëjtin Sulaymán Khán t’i sillte në Tihrán, ku u çuan te Imám-Zádih-Hasan, prej nga u zhvendosën në vende të ndryshme, deri në kohën kur, në zbatim të udhëzimeve të ‘Abdu’l-Bahá·it, ata u transferuan në Tokën e Shenjtë dhe u varrosën përgjithmonë dhe me ceremoni nga Ai në një mauzoleum të ngritur posaçërisht në shpatet e malit Karmel.

Kështu përfundoi një jetë, të cilën pasardhësit do ta njohin si në pikën e bashkimit të dy cikleve profetike universale, Cikli Adamik që shtrihet deri në agimet e para të historisë fetare të regjistruar në botë dhe Cikli Bahá’í i destinuar të lëvizë përtej kufijve të palindur të kohës për një periudhë jo më pak se pesë mijë shekuj. Apoteoza në të cilën një jetë e tillë arriti përfundimin e saj shënon, siç u vërejt tashmë, kulmin e fazës më heroike të Epokës Heroike të Kohyjnores Bahá’í. Për më tepër, ajo nuk mund të shihet në asnjë këndvështrim tjetër përveçse si ngjarja më dramatike, më tragjike që ka ndodhur brenda gjithë gamës së shekullit të parë Bahá’í. Në të vërtetë, ajo mund të vlerësohet me të drejtë si e pashembullt në analet e jetës së të gjithë Themeluesve të sistemeve ekzistuese fetare në botë.

Një ngjarje kaq e rëndësishme vështirë se mund të mos ngjallte një interes të gjerë dhe të zjarrtë edhe përtej kufijve të tokës në të cilën kishte ndodhur. “C’est un des plus magnifiques exemples de courage qu’il ait été donné à l’humanité de contempler,” është dëshmia e regjistruar nga një studiues i krishterë dhe zyrtar qeveritar, i cili kishte jetuar në Persi dhe ishte njohur me jetën dhe mësimet e Báb·it, “et c’est aussi une admirable preuve de l’amour que notre héros portait à ses concitoyens. Il s’est sacrifié pour l’humanité: pour elle il a donné son corps et son âme, pour elle il a subi les privations, les affronts, les injures, la torture et le martyre. Il a scellé de son sang le pacte de la fraternité universelle, et comme Jésus il a payé de sa vie l’annonce du régne de la concorde, de l’équité et de l’amour du prochain.” “Un fait étrange, unique dans les annales de l’humanité,” është një dëshmi e mëtejshme nga pena e të njëjtit studiues që komenton rrethanat që ndoqën martirizimin e Báb·it. “Një mrekulli e vërtetë,” është deklarata e bërë nga një orientalist i njohur francez. “Një Perëndi-njeri i vërtetë”, është verdikti i një udhëtari dhe shkrimtari të famshëm britanik. “Produkti më i mirë i vendit të tij”, është nderimi i bërë Atij nga një publicist i njohur francez. “Ai Jezusi i epokës … një profet dhe më shumë se një profet”, është gjykimi i dhënë nga një hyjnor i shquar anglez. “Lëvizja më e rëndësishme fetare që nga themelimi i krishterimit”, është mundësia që parashikohej për Besimin që Báb·i kishte krijuar nga ai studiues i njohur i Oksfordit, Mjeshtri i ndjerë i Balliol·it.

“Shumë persona nga të gjitha anët e botës,” është pohimi i shkruar i ‘Abdu’l-Bahá·it, “u nisën për në Persi dhe filluan të hetojnë me gjithë zemër këtë çështje.” Cari i Rusisë, ka shkruar një kronist bashkëkohor, madje, pak para martirizimit të Báb·it, kishte udhëzuar konsullin rus në Tabríz që të hetonte plotësisht dhe të raportonte rrethanat e një Lëvizjeje kaq befasuese, një komision që nuk mund të kryhej për shkak të ekzekutimit të Báb·it. Në vende aq të largëta si ato të Evropës Perëndimore, një interes jo më pak i thellë u ndez dhe u përhap me shpejtësi të madhe në qarqet letrare, artistike, diplomatike dhe intelektuale. “E gjithë Evropa,” dëshmon publicisti francez i lartpërmendur, “u trazua me keqardhje dhe indinjatë … Midis letrarëve të brezit tim, në Parisin e 1890-ës, martirizimi i Báb·it ishte ende një temë po aq e freskët sa kishte qenë lajmi i parë për vdekjen e Tij. Ne shkruam poezi për Të. Sarah Bernhardt iu lut Catulle Mendès për një shfaqje me temën e kësaj tragjedie historike.” Një poeteshë ruse, anëtare e Shoqatave Filozofike, Orientale dhe Bibliologjike të Shën Petersburgut, botoi në vitin 1903 një dramë të titulluar “Báb”, e cila një vit më vonë u luajt në një nga teatrot kryesore të atij qyteti, u bë më pas publike në Londër, u përkthye në frëngjisht në Paris dhe në gjermanisht nga poeti Fiedler, u prezantua përsëri, menjëherë pas Revolucionit Rus, në Teatrin Popullor në Leningrad dhe arriti të zgjojë simpatinë dhe interesin e vërtetë të Tolstoit të njohur, eulogjia e poemës të së cilit u botua më vonë në shtypin rus.

Me të vërtetë nuk do të ishte ekzagjerim të thuhet se askund në të gjithë busullën e letërsisë fetare botërore, përveç ungjijve, nuk gjejmë ndonjë të dhënë në lidhje me vdekjen e ndonjë prej themeluesve të fesë në të kaluarën, të krahasueshme me martirizimin e vuajtur nga profeti i Shíráz·it. Një fenomen kaq i çuditshëm, kaq i pashpjegueshëm, i dëshmuar nga dëshmitarë okularë, i vërtetuar nga njerëz me pozitë të njohur dhe i pranuar nga qeveria si dhe historianë jozyrtarë mes njerëzve që ishin betuar për armiqësi të pavdekshme ndaj Besimit Bábí, mund të konsiderohet vërtet si shfaqja më e mrekullueshme e potencialeve unike me të cilat ishte pajisur një Kohyjnore e premtuar nga të gjitha Kohyjnoret e së shkuarës. Pasioni i Jezu Krishtit, dhe në të vërtetë e gjithë shërbesa e Tij publike, ofrojnë vetëm një paralele me Misionin dhe vdekjen e Báb·it, një paralele të cilën asnjë student i fesë krahasuese nuk mund të mohojë ose ta shpërfillë. Në rininë dhe butësinë e Inauguratorit të Kohyjnores Bábí; në shkurtësinë dhe turbulencën ekstreme të shërbesës së Tij publike; në shpejtësinë dramatike me të cilën ajo ministri shkoi drejt kulmit të saj; në rendin apostolik që Ai krijoi dhe përparësinë që Ai i dha njërit prej anëtarëve të tij; në guximin e sfidës së Tij ndaj konventave, riteve dhe ligjeve të nderuara nga koha që ishin thurur në strukturën e fesë në të cilën Ai Vetë kishte lindur; në rolin që një hierarki fetare e njohur zyrtarisht dhe e rrënjosur fort luajti si nxitësi kryesor i fyerjeve që Ai u detyrua të vuante; në poshtërsitë e grumbulluara mbi Të; në befasinë e arrestimit të Tij; në marrjen në pyetje të cilës Ai iu nënshtrua; në talljen e derdhur dhe fshikullimin e shkaktuar mbi Të; në fyerjen publike që Ai mbajti; dhe, së fundi, në varjen e Tij turpëruese përpara syve të një turme armiqësore – në të gjitha këto nuk mund të mos dallojmë një ngjashmëri të jashtëzakonshme me tiparet dalluese të karrierës së Jezu Krishtit.

Megjithatë, duhet mbajtur mend se përveç mrekullisë që lidhet me ekzekutimin e Báb·it, Ai, ndryshe nga Themeluesi i fesë së krishterë, jo vetëm që duhet të konsiderohet si Autori i pavarur i një Kohyjnore të reveluar hyjnore, por gjithashtu duhet të njihet si Lajmëtari i një epoke të re dhe përuruesi i një cikli të madh profetik universal. Nuk duhet neglizhuar as fakti i rëndësishëm se, ndërsa kundërshtarët kryesorë të Jezu Krishtit, gjatë jetës së Tij, ishin rabinët hebrenj dhe bashkëpunëtorët e tyre, forcat e grumbulluara kundër Báb·it përfaqësonin fuqitë e kombinuara civile dhe kishtare të Persisë, të cilat, që nga momenti i shpalljes së Tij deri në kohën e vdekjes së Tij, vazhduan, të bashkuar dhe me çdo mjet në dispozicion të tyre, në komplot kundër përkrahësve dhe poshtërimin e parimeve të Revelacionit të Tij.

Báb·i, i vlerësuar nga Bahá’u’lláh·u si “Thelbi i Esencave”, “Deti i Deteve”, “Pika rreth së cilës rrotullohen realitetet e Profetëve dhe të Dërguarve”, “nga të cilët Perëndia ka bërë që të vazhdojë njohuria e gjithçkaje që ishte dhe do të jetë”, “grada e të cilëve e kalon atë të të gjithë profetëve” dhe “Zbulesa e të cilëve tejkalon të kuptuarit dhe kuptimin e të gjithë të zgjedhurve të tyre”, kishte dhënë Mesazhin e Tij dhe kishte kryer misionin e Tij. Ai Që ishte, sipas fjalëve të ‘Abdu’l-Bahá·it, “Mëngjesi i së Vërtetës” dhe “Lajmëtari i Dritës Më të Madhe”, ardhja e të Cilit sinjalizoi menjëherë përfundimin e “ciklit profetik” dhe fillimin e “Ciklit të Përmbushjes”, në të njëjtën kohë, nëpërmjet Revelacionit të Tij, kishte dëbuar hijet e natës që kishin zbritur mbi vendin e Tij dhe shpalli ngritjen e afërt të atij Rruzulli të pakrahasueshëm, shkëlqimi i të cilit do të mbështillte të gjithë njerëzimin. Ai, siç pohohet nga Vetë, “Pika Parësore nga e cila janë krijuar të gjitha gjërat e krijuara”, “një nga shtyllat mbështetëse të Fjalës Fillore të Perëndisë”, “Fane mistike”, “Njoftimi i Madh”, “Flaka e asaj Drite hyjnore që shkëlqeu mbi Sinai”, “Kujtimi i Perëndisë” në lidhje me të Cilin “është vendosur një besëlidhje e veçantë me secilin dhe çdo Profet” kishte përmbushur menjëherë premtimin e të gjitha epokave dhe çuar në përfundimin, nëpërmjet ardhjes së Tij të të gjitha Shpalljeve. Ai, “Qá’im·i” (Ai që ngrihet) i premtuari i shi’itëve, “Mihdí” (Ai që udhëhiqet) i pritur nga sunitët, “Kthimi i Gjon Pagëzorit” i pritur nga të krishterët, “Ushídar-Máh” i përmendur në shkrimet e shenjta Zoroastrian, “Kthimi i Elijah” i parashikuar nga Judenjtë, Revelacioni i të Cilit do të tregonte “simbolet dhe shenjat e të gjithë Profetëve”, i cili do të “shfaqte përsosmërinë e Moisiut, shkëlqimin i Jezusit dhe i durimit të Jobit” ishte shfaqur, shpalli Kauzën e Tij, u persekutua pa mëshirë dhe vdiq me lavdi. “Mjerimi i dytë”, për të cilin flitet në Apokalipsin e Shën Gjonit Hyjnor, ishte shfaqur më në fund dhe i pari nga dy “Lajmëtarët”, shfaqja e të cilëve ishte profetizuar në Qur’án, ishte dërguar. poshtë. “Shpërthimi i borisë” i parë, i destinuar të godiste tokën me shfarosje, i shpallur në Librin e fundit, më në fund ishte tingëlluar. “E pashmangshmja”, “Katastrofa”, “Ringjallja”, “Tërmeti i orës së fundit”, të parathënë nga i njëjti libër, të gjitha kishin ndodhur. “Shenjat e qarta” ishin “zbritur” dhe “Shpirti” kishte “frymë” dhe “shpirtrat” ​​ishin “zgjuar” dhe “qielli” ishte “çarë” dhe “engjëjt” ishin “Radhitur sipas renditjes” dhe “yjet” ishin “shuar” dhe “toka” kishte “hedhur barrën e saj”, dhe “Parajsa” ishte “afruar” dhe “ferri” ishte “i ndezur” dhe “Libri” ishte “vendosur” dhe “Ura” ishte “shtruar” dhe “Bilanci” ishte “ngritur” dhe “malet u shpërndanë në pluhur”. “Spastrimi i shenjtërores”, i profetizuar nga Danieli dhe i konfirmuar nga Jezu Krishti në referencën e Tij për “të neveritshmen e shkretimit”, ishte kryer. “Dita, gjatësia e së cilës do të jetë një mijë vjet”, e parathënë nga i Dërguari i Zotit në Librin e Tij, kishte përfunduar. “Dyzet e dy muajt”, gjatë të cilëve “Qyteti i Shenjtë”, siç parashikohej nga Shën Gjon Hyjnor, do të shkelej me këmbë, kishin kaluar. “Koha e fundit” kishte ardhur dhe i pari nga “dy Dëshmitarët” tek i cili “pas tri ditësh e gjysmë Fryma e Jetës nga Perëndia” do të hynte, ishte ngritur dhe “u ngjit në qiell”. në një re.” “Njëzet e pesë shkronjat e mbetura për t’u shfaqur”, sipas traditës islame, nga “njëzet e shtatë shkronjat” prej të cilave është shpallur se përbëhet Dija, ishin shpallur. “Fëmija burrë”, i përmendur në Librin e Zbulesës, i destinuar të “sundonte të gjitha kombet me një shufër hekuri”, kishte lëshuar, nëpërmjet ardhjes së Tij, energjitë krijuese të cilat, të përforcuara nga rrjedhjet e një Zbulese të suksesshme dhe pafundësisht më të fuqishme. , do të futnin në të gjithë racën njerëzore aftësinë për të arritur unifikimin e saj organik, për të arritur pjekurinë dhe në këtë mënyrë për të arritur fazën përfundimtare të evolucionit të saj shekullor. Thirrja e qartë drejtuar “bashkimit të mbretërve dhe të bijve të mbretërve”, duke shënuar fillimin e një procesi, i cili, i përshpejtuar nga paralajmërimet e mëvonshme të Bahá’u’lláh·ut për të gjithë shoqërinë e monarkëve të Lindjes dhe Perëndimit, do të prodhonin një revolucion kaq të përhapur në pasuritë e familjes mbretërore, që ishte ngritur në Qayyúmu’l-Asmá’. “Urdhrin”, themelin e të cilit i Premtuari do ta vendoste në Kitáb-i-Aqdas, dhe tiparet e të cilit Qendra e Besëlidhjes duhej të përvijonte në Testamentin e Tij dhe kuadri administrativ i të cilit është gjithë trupi i ndjekësve të Tij do të ngrihej, ishte shpallur kategorikisht në Bayán·in Persian. Ligjet që u hartuan, nga njëra anë, për të shfuqizuar në një moment privilegjet dhe ceremonialet, ordinancat dhe institucionet e një Dispensacioni të mbijetuar dhe për të kapërcyer, nga ana tjetër, hendekun midis një sistemi të vjetëruar dhe institucioneve të një bote. – Urdhri që përfshinte, i destinuar për ta zëvendësuar atë, ishte formuluar dhe shpallur qartë. Besëlidhja, e cila, pavarësisht nga sulmet e vendosura të ndërmarra kundër saj, ia doli, ndryshe nga të gjitha Dispensacionet e mëparshme, të ruajë integritetin e Besimit të Autorit të saj dhe të hapë rrugën për ardhjen e Atij që do të ishte qendra dhe objekti i saj, ishte vendosur në mënyrë të vendosur dhe të pakthyeshme. Drita, e cila, gjatë periudhave të njëpasnjëshme, do të përhapej gradualisht nga djepi i saj deri në Vankuver në perëndim dhe në Detin e Kinës në Lindje dhe të shpërndante shkëlqimin e saj deri në Islandë në Veri dhe në Detin Tasman në Jug. , ishte thyer. Forcat e errësirës, ​​fillimisht të kufizuara në armiqësinë e bashkërenduar të fuqive civile dhe kishtare të Persisë Shi’ite, duke marrë vrull, në një fazë të mëvonshme, përmes kundërshtimit të shpallur dhe të vazhdueshëm të Kalifit të Islamit dhe hierarkisë sunite në Turqi, dhe të destinuara për të kulmuar në antagonizmin e ashpër të urdhrave të shenjtë të lidhur me sisteme të tjera fetare dhe akoma më të fuqishme, kishin nisur sulmin e tyre fillestar. Bërthama e Komunitetit të paracaktuar në mënyrë hyjnore, që përfshin botën – një Komunitet, forca foshnjore e të cilit ishte këputur tashmë nga prangat e ortodoksisë shi’ite, dhe e cila, me çdo zgjerim të gamës së shoqërisë së saj, kërkonte dhe merrte një më të gjerë dhe njohja akoma më domethënëse e pretendimeve të saj për të qenë feja botërore e së ardhmes, ishte formuar dhe dalëngadalë po kristalizohej. Dhe së fundi, farës, të pajisur nga Dora e Plotfuqishmërisë me potenciale kaq të mëdha, edhe pse e shkelur në mënyrë të vrazhdë dhe në dukje u zhduk nga faqja e dheut, përmes këtij procesi i ishte dhënë mundësia për të mbirë dhe rishfaqur vetveten. në formën e një Zbulese akoma më bindëse – një Zbulesë e destinuar të lulëzojë, në një periudhë të mëvonshme në institucionet lulëzuese të një Sistemi administrativ mbarëbotëror dhe të piqet, në Epokën e Artë ende të palindur, në agjenci të fuqishme që funksionojnë në harmonizimi me parimet e një Rendi që bashkon botën, e shpengon botën.